مبانی و قواعد روش تفسیر اجتهادی

قرآن کریم کتاب هدایت وحصول هدایت موقوف است به دستیابی به معانی و مقاصد آیات قرآن که آنها درگرو تفسیر آیات، تفسیر آیات در گرو روش تفسیراست. درمیان روش‌های گوناگون تفسیر به روش اجتهادی برترین روش‌هاست. زیرا دراین روش مفسرازهمه ظرفیت‌های تفسیری برای نیل به معارف قرآن بهره می ‌گیرد. درباره روش تفسیراجتهادی به موضوعات وزمینه‌های مختلف مثل صحت وعدم صحت تفسیراجتهادی و ادله موافقان ومخالفان وهمچنین درباره بحث تطبیق این مبانی و قواعد در تفاسیراجتهادی اشاره شده است.لذا جا دارد که درباره مبانی وقواعد تفسیراجتهادی که مفسر نیازمند آن است تحقیق و پژوهش انجام گیرد تا مفاد استعمالی آیات قرآن و مراد خدای متعال ازمبانی وقواعد تفسیر روشن شود. دانشمندان علوم قرآنی مبانی و قواعد را برای تفسیرشمرده ‌اند و گفته‌ اند که مفسر باید در تفسیرخود به این مبانی و قواعد آگاه باشد و درحال تفسیر قرآن کریم این مبانی و قواعد را رعایت نماید. لذا از این رو پژوهش حاضر به بررسی مبانی و قواعد تفسیری در روش تفسیر اجتهادی پرداخته است.
دراین پژوهش به مهم‌ترین مبانی تفسیر و قواعد تفسیراجتهادی پرداخته شده است. مقصود ازمبانی باور واصول پذیرفته ‌شده مفسران مى‌باشد که سبب رویکردى خاص درتفسیر است.
مبانی عبارتند از: الهی و قدسی بودن، جامعیّت، تحریف ناپذیری، حکیمانه بودن، هدف‌مندی و هدایت ‌گری، جاودانگی، ساحت‌های فهم و بطون، امکان فهم و جواز تفسیر قرآن کریم.
اما قواعد تفسیر به قوانینى گفته مى‌شود که تفسیر صحیح آیات قرآن بر آن مبتنى است که رعایت این قواعد، مفسر را در فهم و درک آیات یارى نموده و از خطاها باز مى‌‌دارد.
قواعد مهم تفسیر اجتهادی عبارتند از: درنظر گرفتن قرائت صحیح، توجه به مفاهیم کلمات در زمان نزول، در نظر گرفتن قواعد ادبیات عرب، در نظر گرفتن قرائن، مبنا بودن علم و علمی، در نظر گرفتن انواع دلالت‌ها و احتراز از ذکر بطون برای آیات. پس در بخش دوم تشریح این قواعد تفسیری ‌مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ لذا مفسر در حین تفسیر توجه به مبانی مذکوره و قواعد تفسیر مثل قرائت صحیح و به مفاهیم کلمات در زمان نزول به آیات، قواعد ادبیات عرب و دیگر قواعد مذکور داشته باشد تا اینکه معارف قرآن درست به دست بیاید