لذت‌ از دیدگاه آیات قرآن و مقایسۀ آن با مبانی فایده‌گرایی

لذت محرّک انسان‌ها در رفتارهای پسندیده و ناپسندیده است. مکاتب اخلاقی متعددی به بحث از لذات پرداخته‌اند. برخی مکاتب لذت‌گرایی را پذیرفته‌اند. یکی از این مکاتب، فایده‌گرایی (Utilitarianism) است. فایده‌گرایی در اوایل قرن هجدهم توسط جرمی بنتام (Jeremy Bentham) (15فوریه1748ـ6ژوئن1832) و سپس جان استورات میل (John Stuart Mill) (20مه1806 – 8مه1873)، مطرح شد و بعدها پیروان بسیاری در بین فلاسفه و اندیشمندان یافت. در کتاب آسمانی قرآن که به عقیدۀ مسلمانان ضامن سعادت دنیایی و اخروی انسان‌هاست، آیات بسیاری دربارۀ لذت بیان شده است. این آیات در قالب بحث از معاد، اصلاحات اجتماعی، خوراک و پوشاک، و...، به بحث از لذات و حدود و ثغور آن پرداخته است. از آنجایی که مبانی لذت‌گرایی‌ جرمی بنتام تأثیر بسیاری بر فلاسفه، اندیشمندان، قوانین اجتماعی، و فرهنگ و سبک زندگی مردم داشته است، در این نوشتار بر آیات قرآن عرضه شده و تحلیل و بررسی شده است. موضوع مقالۀ حاضر، تبیین لذت از دیدگاه جرمی بنتام و مقایسۀ آن با آیات قرآن می‌باشد. و هدف این نوشتار، بیان شباهت‌ها و اختلافات بین دو دیدگاه (جرمی بنتام و آیات قرآن) است. بعداز بررسی‌های انجام‌شده به این نتیجه رسیدیم که در هر دو دیدگاه بر لذت‌گرایی و جنبۀ تحریکی آن در انسان‌ها اشاره شده است (لذت‌گرایی روان‌شناختی) اما نقاط اختلافی هم وجود دارد: در آیات قرآن، برخلاف بنتام، بر لذات اخروی و ارجحیت آن بر لذات دنیوی تأکید شده است و دیگر آنکه در قرآن لذت‌گرایی به‌طور مطلق پذیرفته نشده و از خودکنترلی انسان‌ها و زهد (خویشتن‌داری) و اعراض از برخی از لذات برای رسیدن به سعادت و لذات اخروی سخن به میان آمده است. شیوۀ گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای و پردازش اطلاعات به‌صورت توصیفی تحلیلی انتقادی است. تمامی ارجاعات به‌گونۀ درون‌متنی (ای پی ای و ام ال ای) می‌باشد. در برگردان آیات قرآن به فارسی از ترجمۀ ناصر مکارم شیرازی استفاده شد.